Waarom je lezer van details houdt (de graden van abstractie)

Charles Dickens, David Ogilvy, Sylvia Witteman: iedereen die zijn lezers raakt gebruikt concrete en specifieke woorden.

Wat?

Ik leg het uit.

Woorden kunnen abstract, concreet of specifiek zijn. (Eigenlijk is het een glijdende schaal, maar laat zitten.)

Abstracte woorden zijn ideeën. Liefde. Financiën. Industrie. Groente. Je kunt ze niet vastpakken.

Concrete woorden kun je wel pakken. Of ruiken. Of voelen. Concrete woorden beschrijven wat jij zelf ziet. Of hoort. Kortom: concreet is wat je met je eigen zintuigen kunt waarnemen.

Groente kun je niet pakken.
Een wortel wel.

Geef eens een voorbeeld?

Abstract is: industrie. Concreet: fabriek.
Abstract is: informatie. Concreet: nota. Krant. Roddel.

Wat is het verschil?

Concrete woorden roepen een plaatje op, voor het geestesoog van je lezer.

Schrijf boom en je lezer ziet een plaatje.
Schrijf milieu en je lezer ziet eh.. niks. Hij slaat vermoeid de krantenpagina om.

Boom is een plaatjeswoord. Milieu niet.

Wat is dat precies, een plaatjeswoord?

Plaatjeswoorden zijn woorden die je lezer een zintuiglijke ervaring geven: ze tonen hem een beeld, geven hem een gevoel, hij hoort een geluid, hij ruikt iets, hij proeft iets.

Die ervaring heeft hij niet écht. Hij heeft hem in gedachten, via zijn spiegelneuronen.Een spiegelneuron is een hersencel die niet alleen vuurt als jij een handeling uitvoert, maar ook als je een ander mens een handeling ziet uitvoeren.

Het neuron weerspiegelt wat iemand doet in jouw hoofd, alsof je het zelf doet. Dus: als jij over uien schrijft, krijgt je lezer tranen in zijn ogen.

Jouw taak als schrijver is, om je lezer ervaringen te geven.

Hoe doe je dat?

Je schrijft niet: de vrouw is mooi.

Mooi is een samenvatting. En een oordeel. Jouw oordeel.

Wat doe je wel? Je zorgt dat je lezer iets ziet. Je schetst een plaatje. Je schrijft: ze heeft lange benen en blond haar.

Of je zorgt dat hij iets hoort: in de verte reed een opgevoerde brommer.

Ofwel: je gebruikt plaatjeswoorden.

De overtreffende trap van concreet is: specifiek

Wat is specifiek?

Ik vraag aan jou: beschrijf je vader.
Jij kunt kiezen. Hou je het vaag of laat je in je ziel kijken?

Beschrijving A is concreet.
Beschrijving B is specifiek.

Geef je iets met naam en toenaam aan, of en detail, dan benoem je iets individueels. Iets kenmerkends.

Specificaties zijn: namen, merknamen, data, percentages, getallen: alles wat je kunt meten en checken.

Dit is concreet:

Dit is specifiek:

Dat maakt je tekst geloofwaardiger.

Vergelijk deze zinnen maar, en vraag je af welke je eerder gelooft:

Hoe specifieker je bent, hoe eerder je lezer je gelooft.