Leert goede schrijvers de laatste 20%

Taal-overgevoeligheid, wat doe je er aan?

Ik trok de pyjama over het hoofd van mijn oudste zoon. Ik sloeg een kinderboek open. Ik las de eerste bladzijde voor. ‘Hou maar op’, zei hij. ‘Dit is niks.’

Zes jaar later. Ik zat op de rand van het bed van mijn jongste zoon. Ik opende een kinderboek. Ik las de eerste alinea voor. ‘Doe alsjeblieft een ander boek’, zei hij. ‘Ik kan er niet naar luisteren.’

Ik sta in de boekhandel. Ik pak een thriller van een pallet, in Nederlandse vertaling. Ik lees de eerste vijf regels en sla het geschrokken dicht. Het Engels schemert overal doorheen.

Taal-overgevoeligheid, het zit in de familie

Vroeger zag ik het als iets goeds. Als een talent. Ik zag het zelfs als fijnbesnaardheid.

Ik ging er ook van uit dat iederéén het had. Of liever: ik snapte het niet als anderen het niet hadden.

Net als toen zoon-twee en ik bedachten dat hij zijn klasgenootjes kon leren om origami-kraanvogels te vouwen. Voor in de kerstboom. Na een kwartier zaten verschillende kleuters te huilen. Ze kregen het niet voor elkaar. Ik sloeg mezelf voor mijn kop – ik had me niet gerealiseerd dat niet élke vijfjarige kan origamo-en. We zijn blind voor wat voor onszelf gewoon is.

Het lijkt me wel een typische tekstschrijversafwijking, overgevoeligheid voor taal

Met fijnbesnaardheid heeft het verder weinig te maken. Ik weet nu dat bijna iederéén kan leren schrijven, ofwel: dat iedereen kan leren luisteren naar het ritme van een tekst. Iedereen kan leren om lijdende vormen te vermijden en om verse beelden te gebruiken. Heck, bijna iedereen kan zelfs in een paar weken leren hoe je dialoog en karakter en omgeving soepel verwerkt in een verhaaltje met een plot. (Die snelheid kwam als een volslagen verrassing, ook voor mij.)

Mijn overgevoeligheid is eerder dwangmatig. Als je het niet kunt velen dat het ritme van een tekst niet klopt, als je het haast persoonlijk opvat als een schrijver een cliché gebruikt, als je wil gillen omdat een dialoog niet natuurlijk klinkt: dan ben je een overgevoelig type.

Dus wat is nou eigenlijk het probleem hier?

Ik ben het probleem. Mijn eisen zijn idioot hoog, omdat mijn taalgevoel te strak staat afgesteld. Ik eis perfectie waar 75% ook al heel mooi zou zijn. Of 60. Eigenlijk ben ik gewoon fucking irritant.

ervaring met karakter cursus kitty kilian
Veeleisend

In het normale leven kom je niet weg met zulke eisen. Maar als schrijfdocent maak je je eigen regels.

Ik heb het trouwens niet alleen met taal

Slordige websites, daar kan ik óók niet tegen. Websites met rommeltjes. Websites met foto’s die niet netjes zijn uitgelijnd, bijvoorbeeld, niet allemaal even breed als de tekst:

gevoeligheid voor plaatjes en tekst

Daarom ben ik opgehouden met critiques. Want ik krijg een slecht humeur als iemand vijf fonts door elkaar gebruikt. Of twaalf kleuren. En als hij dat eigenlijk wel prima vindt.

Wat nou, prima? Het moet gewoon helemaal goed, recht, strak, een klare lijn, alles in dezelfde stijl.

Schilderijen hang ik ook recht. Overal. Het komt zelfs voor dat ik bij iemand anders een vaatdoek over het aanrecht haal. Ik kan slecht tegen waterdruppels op glad staal.

Het is maar goed dat ik geen ontwerper ben geworden.

Zijn alle tekstschrijvers zulke lastige types?

Integendeel. Succesvolle tekstschrijvers zijn toegeeflijk en sociaal. Ze snappen hun lastige klanten en zoeken een middenweg zonder zich op te winden. Ze leven zich in. Ze zeggen niet: u bent een prutser. Ze zeggen: dit is mooi uitgangsmateriaal.

Ik ben dan ook geen tekstschrijver. Ik ben een schrijfdocent. Eentje die haar cursisten tot wanhoop drijft, maar die toch goede beoordelingen krijgt.

Ik snap het zelf niet. Echt niet.
Ik haat mezelf. Vandaag in elk geval.
Het leven is een raadsel.

blad

Lees ook: Waar komt taalkundige preutsheid vandaan?

Save

tips voor beter bloggen

(Zet je VPN uit als de knop niet werkt).

Over Kitty Kilian

Kitty Kilian

Schreef voor NRC, gaf les aan vakopleidingen Journalistiek. Sinds 2011 docent copywriting | De Blogacademie. Delicate as a hand grenade.

Cursussen:
Blogbasics (beginners)
Blogpro (professionals)
Karakter & Dialoog (fictie)
Little Black Dress (strakke huisstijl)

84 comments

Laat een antwoord achter aan Kitty Kilian Je commentaar verwijderen

  • ‘Het is maar goed dat ik geen ontwerper ben geworden’ – Dat zou pas een ramp zijn, voor jezelf en je cursisten. Haha.

    Taalgevoeligheid is in onversneden vorm lastig te verteren. Net als andere kwaliteiten. Maar met je grote hart en eerlijkheid erbij: goed te doen en enorm helpend.

  • Kan mezelf daar helemaal in vinden. Daarom ben ik ook “blij” als je enige reactie op m’n blog de verbetering van taalfouten betreft. Blij tussen aanhalingstekens want ook ik heb liever een veer in m’n reet, maar het is goed om jezelf te blijven verbeteren. Slecht geschreven kinderboeken moeten in de haard, en slecht getekende kinderboeken als in liefdeloos ende lelijk, daarmee moeten gecorrumpeerde winst-bejagers worden afgeranseld. So you go girl!

  • Ik herken dat visuele perfectionisme. Ik wil ook altijd dat mijn tekstjes MOOI op een site staan. Met genoeg witruimte tussen de alinea’s, korte tussenkopjes, ritme in de zinnen etc. En dan nog een geschikt plaatje erbij zoeken … Bij pagina’s die er niet mooi uitzien, voel ik altijd een beetje pijn in mijn hart. Alsof iemand iets kwetsends tegen me zegt. Thuis houd ik ook van visuele perfectie (mits praktisch). Kitty, misschien moet je nu maar niet verder lezen. Met nieuwjaar vertelde een vriendin me over de opruimmethode van Marie Kondo: bewaar alleen kleding waar je blij van wordt en origami die in keurige stapeltjes in je kledingkast. In doosjes. Op kleur. Binnen een dag zag mijn kledingkast er ook zo uit. Af en toe doe ik even een deurtje open en geniet.

  • Ik heb het zelfs met niet-vertaalde boeken! Ik kan de eerste bladzij van .. hoe heet ze nou.. ligt in van die grote stapels in het literatuurvak.. niet aan. De meeste hedendaagse NLse literatuur trek ik niet.

  • Wat ik herken in je blog is het feit dat sommige boeken ‘onaangenaam’ lezen en vaak is de vertaling de boosdoener. Ik had dat met De Schaduw van de Wind. Ik spreek Spaans, maar zeker niet goed genoeg om het boek in de oorspronkelijke taal te kunnen lezen, helaas.

  • jaja, pyjama, daar ben ik al ruimschoots over gekapitteld. Of voor gekapitteld? Afijn, dat is opgemerkt geworden ;-) Een hele discussie onder mijn blog, waarvan de subtekst nog niet is bediscussieerd. Ben benieuwd.

  • Ha ha…ik heb weer hartelijk zitten lachen om je impulsiviteit, gedrevenheid en je eigen tegen-reactie; een lekker blog. Perfectie is saai.

    • Echte perfectie is saai. Dat klopt. Ik hoef het alleen maar op een paar punten van mezelf, goddank. Koken bijvoorbeeld, daar kan ik helemaal niks van en dat kan me ook niks schelen. Tot ergernis en verdriet van mijn huisgenoten. Nou, een stamppot lukt nog wel.

    • Dank voor je toestemming. En heeeeeej. Jij hebt een interessante website, Tura. (Hoewel mijn handen ook erg gaan jeuken van de vormgeving, weleens van marges gehoord? ;-) Op mijn iPad loopt de tekst in elk geval over de hele breedte. Maar je wil ademruimte op de pagina. Kijk, zo ben ik nou, ik bemoei me altijd overal mee.)

      Maar wat een interessante website. Wat een goede dingen. Daar moet ik meer van weten. Ook al wil ik me eigenlijk niet meer met de psychiatrie bemoeien. Ik ga je lezen.

      • Dag Kitty,

        Dank je wel voor je complimenten.

        Ja, marges, daar heb ik als oud-dtp’er wel van gehoord. :-D
        Ik heb geen idee hoe het gratis wordpress-thema van deze site uitpakt op een iPad.

        In elk geval veel plezier met lezen toegewenst.
        En ik weet dat je de lezer niet moet irriteren maar aangenaam moet prikkelen… dus ik hoop dat de inhoud van de site jou een waardevolle schat schenkt, een bevrediging die met de vormgeving niet helemaal lukt.

        Met vriendelijke groet,
        Tura

  • Nu durf ik me helemaal niet meer op te geven voor die blogpro cursus…
    Ach, ik stuur mijn ‘auditie’-blog wel in met in de bijlage een recept voor cetirizine. In te nemen voor het lezen.
    Dan ben ik zó door! ?

  • Ik sluit me aan bij Margriet. Je wilt leren bloggen van iemand die beter is dan jij. Scherper, eigenzinniger, perfectionistischer ook. De niet malse kritiek betekent dat je nog niet opgegeven ben. Integendeel, ze probeert je iets aan je verstand te peuteren. En eigenlijk maakt me het niet uit of dat door hooggevoeligheid, het verkeerde been of een slecht werkende wifi komt. As long as you care.

    • Haha! Ja, het zou ook weleens aan de wifi kunnen liggen ;-)

      Ik had een slechte dag, ik had iets stoms gedaan, en eigenlijk kwam dat meer door mijn impulsiviteit dan mijn overgevoeligheid. Nou, allebei.

  • Lieve Kitty,

    Ach ja, compassie en het loslaten van oordelen. Daar zijn we niet in getraind. Dat zat niet in het curriculum. Oordelen is een verslaving, net als nicotine, heroine, suiker etc. Dodelijk vermoeiend, uiteindelijk. Het houdt het idee ‘niet goed genoeg te zijn & perfect te moeten zijn’ in stand.
    Wil je daar vanaf?
    Heel praktisch hiervoor is het “Judge your neighbour worksheet” van “The Work” van Byron `Katie.
    Gratis te downloaded van haar website.
    Compassie, vrijheid wie wil het niet.

    • Nou.. hm.. het ging me vooral om werkgerelateerde dingen hier. Als schrijfdocent moet ik natuurlijk de hele dag oordelen. Het is wat ik goed kan maar ik doe er ook domme dingen mee. En dan vooral met die eis van perfectie.

      Niet oordelen in de rest van het leven is een dingetje waar ik zeker ook kan streven naar verbetering. Wij allemaal. Brene Brown is geweldig.

  • Ik lees je teksten graag en dacht aanvankelijk dat we de fout moesten opsporen in de inleiding…pyjama is ‘t toch? Blijf gewoon lekker scherp en puur. En lief voor je zelf, heel belangrijk!

    • Grinnik. Je bent al de tweede die het ziet. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het met de spelling niet zo nauw neem. Ik bedoel: de j in pyjama komt mij zo onlogisch voor dat hij gewoon niet in me is opgekomen, ooit. Nu ik het weet zal ik het wel proberen te onthouden. Goed Nederlands schrijven is natuurlijk de intentie. Maar ik ben geen Neerlandicus die wakker ligt van een verkeerd liggend streepje. Ik ben wat dat betreft weer meer van de grote lijn. Leenwoorden vind ik ook geen probleem. En taal mag veranderen.

  • Ik kan niet tegen scheefhangende schilderijen en mensen die, met ellebogen op tafel, in droevige hondenmodus hun eten naar binnen lepelen. Een boek dat me niet bevalt leg ik weg en een blog waar te lang is aan gesleuteld verdwijnt in the cloud. Nog pas heb ik in een twee sterren restaurant alle ingelijste diploma’s van de chef recht gehangen en de krant opgezegd omdat de groep weer ‘hebben’ en het aantal mensen’deden’. Dat soort taal haat ik.

  • Van zelfhaat is nog nooit iemand beter geworden. Moet ik dat nog even herhalen? Kappen Kilian.

  • Ik kan helemaal niet (goed) schrijven, maar die taalgevoeligheid herken ik wel goed: soms kan ik een boek niet lezen, gewoonweg door de abominabele zinnen. Of de verschrikkelijke vertaling. Waar het werkwoord in de zin staat: zelfs dát kan me storen. Heerlijk om te lezen dat dat mag ;-).

    • Fijn dat jij het ook hebt. En ja, als je zo’n gevoeligheid hebt vermoed ik toch dat je ook goed kunt schrijven. Dat moet haast wel samen gaan.

  • Iemand moet het doen, Kitty.
    Het is misschien niet de leukste rol voor jou. Maar je houdt ons scherp. Dank je wel daarvoor. xxxx

    • O nee, ik beklaag mezelf helemaal niet als docent, Eline, ik vind het een heerlijk vak. Maar ik baal soms van mezelf. Met al mijn praatjes en mijn veel te grote gedrevenheid, waarmee ik dan weer mensen voor het hoofd stoot. Ik ben eigenlijk behoorlijk onzeker, net als iedereen. Dat perfectionisme maakt het leven fijn maar sociaal lastig. Na ja. In een volgend leven wil ik meegaand zijn ;-)

      • Ik ben benieuwd hoe je dat zal bevallen. Je kunt er behoorlijk vaag van worden – zoals ik. Gemakkelijk in de omgang en pleasen kost soms meer dan me lief is. Gelukkig ben ik nu in de overgang :)

    • Gewoon opgeven joh en als Kitty je niet wil, geeft ze het aan. Heel prettig en heb jij van je Nee misschien wel een Ja gemaakt. Niet geschoten is altijd mis.

  • Jij bent eerlijk, betrokken en echt in je mening en dat vind ik als oud cursist, juist top en geweldig. Dus nee ik mag niet mee doen met je blogpro cursus.
    Prima toch, dan is dat helder.
    Ik was al blij dat ik die ene cursus toch mee mocht doen, toen je nog niet wist dat ik het niet kon ha ha.
    En toch heb je mij hoe dan ook gestimuleerd om mijn manier te vinden. Zo goed ben je dus.
    Ik schrijf rustig door, al is het voor taalkenners niks, prima. Gelukkig heb ik ook een andere doelgroep.
    Adem rustig en kalm door bij het zien van taalfoutjes of websites waar alles door elkaar staat.
    Is beter voor je lichaam.
    Doeg bijzondere vrouw.

    • Dank je, Heleen, da’s super aardig. Eerlijk gezegd gebruikte ik de taalfoutjes als een symbool voor mijn dwangmatige veeleisendheid, die aan de ene kant wel fijn is, maar aan de andere kant doodvermoeiend, vooral voor anderen, en daardoor dus ook weer voor mijzelf. Voor slechte teksten buiten mijn werk heb ik wel een oplossing, die lees ik gewoon niet ;-)

  • Je zegt het zelf al: je bent een docent, geen tekstschrijver. Al ben je in beide verrekte goed. Maar het doel is anders. De klant van de tekstschrijver hoeft niet te leren om beter te schrijven. Jouw cursisten wel. Ik vond het tijdens de cursus een verademing om onomwonden commentaar te krijgen. Feed forward, want je wilt de ander altijd vooruit helpen. Als je ooit te aardig tegen mij doet, stop ik acuut met schrijven, want dan weet ik dat je de hoop op verbetering hebt opgegeven. Dus, streng blijven voor ons en iets liever voor jezelf graag.

  • De positieve kant van taalgevoeligheid is, lijkt me, dat je er ook meer waardering voor kan hebben als iets wel goed geschreven is. Dat kan toch echt genieten zijn? Mensen zonder taalgevoeligheid kunnen dat niet.

    Taalgevoeligheid kan het leven ook mooier of misschien zelfs interessanter maken. Taal is fascinerend.

    Laat dat “over” maar weg ;-)

    • Natuurlijk. Ik gebruik mijn taalgevoeligheid hier als pars pro toto voor mijn algehele perfectionisme, ofwel overdreven gedrevenheid waar ik soms van baal. En soms ook niet. Ik heb een slechte dag.

      Maar denk je dat alleen mensen met een geoefend taalgevoel (want dat is het eigenlijk: oefening) kunnen genieten van goede teksten? Hm…

      • Ondanks je perfectie zie ik nogal wat taalfoutjes in je teksten. Pyama in de eerste zin bv.

      • Voor mijn gevoel zijn het twee kanten van dezelfde medaille. En ik denk dat net als bij het luisteren naar klassieke muziek of het waarderen van abstracte kunst, kun je je taalgevoel ontwikkelen.

        Ik heb me altijd al wel aan slecht taalgebruik geirriteerd, maar sinds ik me meer in schrijven ben gaan verdiepen irriteert het me enorm veel meer. Ik kan me niet meer herinneren welke bestseller het was (ik las ‘m een paar jaar geleden), maar er stond een slechte zin op de eerste pagina. Dat verpestte het boek voor mij.

        • Dat bedoel ik. Je scherpt je oog met oefening, en je oor. Alles is te oefenen. Het rare is dat veel nederlandse topauteurs qua stijl helemaal niet top zijn. Ik vraag me altijd af wie die nou leest, die mensen die prijzen krijgen, want ik kom er niet doorheen.

        • Sorry, maar was het niet ‘je ergeren aan’? En ‘iets’ irriteert je (zonder aan). :p

  • Niet doen joh.
    a=r + -tje, Kitty.
    Dank dat je er bent.
    En anders heel gauw door naar morgen.
    <3 dus.

Leert goede schrijvers de laatste 20%
google-site-verification: google3d8706b2d2bb5ca6.html