Als je schrijft breng je de echte wereld terug tot 2D: tot letters op papier. Je lezer vertaalt die zwarte tekentjes in zijn hoofd weer naar 3D. Dankzij jarenlang oefenen kan hij dat in een noodtempo.
En tóch moet je hem helpen. Want de hoeveelheid informatie die letters en leestekens kunnen overbrengen is oneindig. Wil je een béétje succes hebben als schrijver, dan maak je je boodschap zo helder mogelijk. Ook visueel.
Hoe je je letters op papier zet is daarom belangrijk. Ik bedoel niet alleen dat je een goed leesbaar lettertype moet kiezen, dat groot genoeg is, en dat in genoeg contrast staat tot de achtergrond, met niet te brede leesregels – hoewel ze daar óók wel eens aandacht aan zouden mogen besteden op Prinsjesdag.
Nee, ik bedoel: let goed op waar je je harde returns zet. Ofwel: waar je een nieuwe alinea begint.
Online geven we alinea’s trouwens aan met witregels, voor de leesbaarheid. Want lezen van een scherm is vermoeiend, dus we komen de lezer extra ver tegemoet.
Wat is een alinea eigenlijk?

Een zin heeft één onderwerp – inhoudelijk, bedoel ik.
Een alinea is een groep zinnen.
Elke alinea werkt één gedachte uit. Een volgende gedachte – een onderbouwing, een illustratie, een deelonderwerp of een nieuwe vraag – komt in een volgende alinea.
Titiaan was goed. Vorsten in heel Europa betaalden een godsvermogen voor zijn schilderijen. Hij weigerde om zich te binden aan een opdrachtgever: hij schilderde alleen waar hij zin in had.
Zijn vakgenoten droegen hem ook op handen. Uit heel Europa kwamen ze naar Venetië om zijn werk te zien. En zijn reusachtige werkplaats.
Als het om een zijpaadje in de gedachtengang gaat, noemen we het een nevengeschikte alinea. Daarna kom je weer terug op je gedachten-hoofdlijn.
Titiaan was goed. Vorsten in heel Europa betaalden een godsvermogen voor zijn schilderijen. Hij weigerde om zich te binden aan een opdrachtgever: hij schilderde alleen waar hij zin in had.
Zijn vakgenoten droegen hem ook op handen. Uit heel Europa kwamen ze naar Venetië om zijn werk te zien. En zijn reusachtige werkplaats.
Ze gingen trouwens ook naar andere steden, als ze een grand tour maakten. Maar hoe dan ook: als ze in Venetië waren, bezochten ze Titiaan.
Harde regels voor hoe je je alinea’s indeelt zijn er niet
Zinnen die over hetzelfde onderwerp gaan, zet je in dezelfde alinea. Min of meer. Maar als een alinea te lang wordt, vind je altijd wel een manier om hem in tweeën te hakken.
Wil je kortere alinea’s?
Iedereen kan iets roepen. Maar klimaatactivisten die in het vliegtuig stappen, marketingbedrijven die authentieke campagnes bedenken voor hun klanten en kamerleden die hun stemgedrag laten voorschrijven door hun fractie geloven we niet. Niet echt.
Wil je mensen overtuigen, dan moet je doen wat je zegt. Dan moet je op windkracht de oceaan over, bijvoorbeeld.
Hoe je je tekst in alinea’s verdeelt is dus een kwestie van gevoel.
Je kunt witregels ook gebruiken om overgangen aan te geven
Bijvoorbeeld een overgang in tijd. Ik laat het even zien. Vergelijk deze twee voorbeelden:
In deze scène neemt iemand zich voor om schoenen te kopen. Maar tussen daad en uitvoering zit geen pauze. Daarom voelt het niet goed dat al die regels achter elkaar door lopen. Als lezer denk je: vreemd. Ze is het nog niet van plan, of ze doet het al.
Marijkes jurk plakt aan haar rug. Het is 35 graden. Ze heeft sandalen nodig.
Bij Van Haren is het stil. De verkoopster lakt haar nagels.
In het blauwe vak is het tijdsverloop nagebootst met een witregel. Er zit een minuscule leespauze tussen het voornemen om schoenen te kopen en de uitvoering. Ze krijgt even tijd om naar de winkel te lopen. Het ritme van de letters op het papier bootsen het ritme van de tijd na. Op Ieniemienie-niveau.
Hendig! Ook ooit van jou geleerd: “Eén gedachte, één alinea.” (Zoiets, als ik ‘m me goed herinner.) Een klein uitlegblogje daarover zou ook super zijn. Vinden heul veul mensen lastig.
Ha Chris, ik heb de post aangepast. Nu staat alles er in wat ik over alinea’s kan bedenken.
U is een held. Ik ga ‘m delen.
Hoe witter hoe beter? De werking van witregels in je blog. @KittyKilian https://t.co/mGAVevYIPT
Hey! Ieniemienie mag meedoen! Tof.
Voor zulke tips moet je dus bij Kitty zijn. Heerlijk. Want het is misschien een tip op Ienieminie-niveau, maar met cruciaal effect. Pino-effect?
Het is verbazend hoe 328 van zulke dingetjes samen je tekst vormen, hè?
grinnik. Pino-effect.
En ja, lege regel wereld van verschil
RT @KittyKilian: Hoe tijd in je tekst ook visueel verloopt – met witregels https://t.co/IYSF5uqjMU https://t.co/BQHiO3FJpU
Toch grappig dat als ik iets schrijf doe ik precies dit van nature.
Als er dan een redacteur over heen gaat, plakt deze alles meteen weer aan elkaar. Heel irritant.
Bovendien denk ik dan dat ik het verkeerd doe.
Maar nu voel ik me gesterkt om mijn schrijfpoot stijf te houden.
Dank!
Redacteuren
Haha ja dat
🥊
Ieniemienie! :-) :-) :-)
Ik denk dat veel mensen onderschatten hoe belangrijk dit is. Soms zetten ze iedere zin in een nieuwe alinea (voor de hele tekst) en dat is bijna net zo erg als hele lange, grote blokken tekst.
Mooi uitgelegd.
Ja, alinea-indeling is toch ook een onderwerp voor in mijn blogboek. Zie ik nu. Dank je!
Deed het al onbewust, omdat ik niet tegen te lange lappen text kan.
Wat deed je onbewust? Witregels invoegen? Maar hoe kies je dan waar?
Wat je aangaf. Dingen die bij elkaar horen in een alinea. En omdat ik doorgaans chronologisch iets versla is het meteen per gebeurtenis. Ging dus al vanzelf. ;-)
Een van de makkelijkste manieren om (online) tekst beter leesbaar te maken: ophakken in alinea’s. Moet je het wel g… https://t.co/w1hBHFQDpI