Wat is een alinea? En waarom tijd in je tekst ook visueel verloopt

Als je schrijft breng je de echte wereld terug tot 2D: tot letters op papier. Je lezer vertaalt die zwarte tekentjes in zijn hoofd weer naar 3D. Dankzij jarenlang oefenen kan hij dat in een noodtempo.

En tóch moet je hem helpen. Want de hoeveelheid informatie die letters en leestekens kunnen overbrengen is oneindig. Wil je een béétje succes hebben als schrijver, dan maak je je boodschap zo helder mogelijk. Ook visueel.

Hoe je je letters op papier zet is daarom belangrijk. Ik bedoel niet alleen dat je een goed leesbaar lettertype moet kiezen, dat groot genoeg is, en dat in genoeg contrast staat tot de achtergrond, met niet te brede leesregels – hoewel ze daar óók wel eens aandacht aan zouden mogen besteden op Prinsjesdag.

Nee, ik bedoel: let goed op waar je je harde returns zet. Ofwel: waar je een nieuwe alinea begint.

Online geven we alinea’s trouwens aan met witregels, voor de leesbaarheid. Want lezen van een scherm is vermoeiend, dus we komen de lezer extra ver tegemoet.

Wat is een alinea eigenlijk?

Een zin heeft één onderwerp – inhoudelijk, bedoel ik.

Een alinea is een groep zinnen.

Elke alinea werkt één gedachte uit. Een volgende gedachte – een onderbouwing, een illustratie, een deelonderwerp of een nieuwe vraag – komt in een volgende alinea.

Als het om een zijpaadje in de gedachtengang gaat, noemen we het een nevengeschikte alinea. Daarna kom je weer terug op je gedachten-hoofdlijn.

Harde regels voor hoe je je alinea’s indeelt zijn er niet

Zinnen die over hetzelfde onderwerp gaan, zet je in dezelfde alinea. Min of meer. Maar als een alinea te lang wordt, vind je altijd wel een manier om hem in tweeën te hakken.

Wil je kortere alinea’s?

Hoe je je tekst in alinea’s verdeelt is dus een kwestie van gevoel.

Je kunt witregels ook gebruiken om overgangen aan te geven

Bijvoorbeeld een overgang in tijd. Ik laat het even zien. Vergelijk deze twee voorbeelden:

In deze scène neemt iemand zich voor om schoenen te kopen. Maar tussen daad en uitvoering zit geen pauze. Daarom voelt het niet goed dat al die regels achter elkaar door lopen. Als lezer denk je: vreemd. Ze is het nog niet van plan, of ze doet het al.

In het blauwe vak is het tijdsverloop nagebootst met een witregel. Er zit een minuscule leespauze tussen het voornemen om schoenen te kopen en de uitvoering. Ze krijgt even tijd om naar de winkel te lopen. Het ritme van de letters op het papier bootsen het ritme van de tijd na. Op Ieniemienie-niveau.