Leert goede schrijvers de laatste 20%

Wat beginnende schrijvers als de donder moeten afleren 2 (met voorbeeld)

Beginnende schrijvers moeten een paar dingen als de donder afleren. Ik noem zomaar wat hoofdzaken:

  1.  Ze denken niet na voor ze gaan schrijven
  2.  Ze schrijven voor zichzelf
  3.  Ze schrijven altijd in dezelfde stijl
  4.  Ze willen volledig zijn
  5. Ze steken er niet genoeg tijd in
  6. Ze zijn niet kritisch genoeg op hun eigen teksten

Vorige week schreef ik een blog over punt twee: verplaats je in je lezer. Maar ik legde het slecht uit, wat leidde tot verwarring en boze comments. Met uitroeptekens erin, zelfs.

Dat blog heb ik weggegooid, en nu doe ik het beter. Let maar eens op.

‘O nee, we gaan toch niet naar oom Bas?’

Jij kent oom Bas ook.

Een aardige kerel, hoor, die Bas: hij leent je zijn Volkswagen Kever, hij neemt Leonidas bonbons mee voor je moeder en hij hielp je aan je eerste stage bij een notariskantoor.

En toch hou je hem in de gaten als iedereen zijn plek zoekt bij het kerstdiner, want je wil niet náást hem zitten.

Omdat je niet van hem afkomt. Hij praat maar door. En hij luistert niet.

Beginnende schrijvers zijn net als oom Bas

Ze vergeten dat communicatie van twee kanten komt.

Jajaja, denkbeeldig, natuurlijk. Een schrijver kun je sowieso niet onderbreken. Maar dat is hem juist: dáárom moet je als schrijver voor je lezer denken.

Je kunt niet zomaar een beetje je gedachten op papier flikkeren – ondat je inspiratie hebt – en dan gaan zitten wachten op applaus. Je denkt toch niet dat Shakespeare ‘s avonds bij een glas wijn in een uurtje een toneelstuk schreef over een onderwerp waar hij zelf toevallig zin in kreeg?

Hell, no.

Als schrijver denk je voor je lezer

Er zijn allerlei uitdrukkingen voor: verplaats je in je lezer. Stap in de schoenen van je lezer. Maar eigenlijk zijn die verwarrend, want hoe doe je dat dan? Wat gebeurt er als je die schoenen eindelijk over je hoge wreef hebt gepeuterd?

Wat betekent dat: denken voor je lezer?

Het betekent dat je je bij elk woord afvraagt: is dit interessant voor mijn lezer? Leg ik het goed uit? Verras ik hem? Voeg ik iets toe aan zijn leven?

Of ben ik zomaar een beetje voor me uit aan het ouwehoeren?

Omdat ik daar gewoon zin in heb?

Hoe leer je dat, denken voor je lezer?

Dank je voor die vraag. Een hele goeie.

Wat je nodig hebt, is een mindshift. Hoe heet dat ook alweer in het Nederlands? Je leert dat je een knopje in je hoofd hebt, en dat je dat kunt omzetten.

Maar het is geen ogenblikkelijk inzicht, het is een proces. Het is als met leren borstcrawlen: je kunt het wel snappen in theorie, maar dat is niet genoeg. Je moet toch eerst leren dat je ontspannen kunt zwemmen met je neus onder water. Dat je je armen hoger moet optillen dan je denkt. Dat je benen sloom wapperen, in een lager tempo dan je armen.

De één leert het snel, de ander doet er maanden over. Maar iedereen kan het leren.

In de dressuur noemen ze het: naar de hand toerijden

(Dat heb ik geleerd van Sara Ouwehand).

Je hebt voortdurend contact met je paard, via de teugels. Niet te licht, niet te zwaar. Maar zo subtiel dat je het voelt als hij aan zijn bit knabbelt. En als je goed naar de hand toerijdt, zijn je paard en jij samen één.

Voor schrijven voor je lezer geldt hetzelfde: je bent voortdurend gespitst op hem.

In de psychiatrie noemen ze het: naar je kind kijken alsof je een hulpverlener bent

Als je een kind hebt met, zeg, autisme, dat het moeilijk heeft op school, zegt een psychiater tegen je: kijk naar haar alsof je haar hulpverlener bent. Met wat meer afstand. Niet alleen als ouder.

Voor schrijven voor je lezer geldt hetzelfde. Bij elk woord dat je schrijft denk je: heeft mijn lezer hier iets aan, of niet? Wat is het effect als ik dit zeg?

Ja, maar hoe doe je het nou, je verplaatsen in je lezer?

Ik geef een voorbeeld.

Zo doe je het niet:

Beginnende schrijvers moeten afleren om alleen maar voor zichzelf te schrijven. Schrijven is geen kwestie van gaan zitten en op papier knallen waar je zin in hebt, in de hoop dat je lezer het ook geweldig vindt. Je schrijft namelijk voor de ander. En dus moet je de hele tijd nadenken over wat interessant is voor die ander.

Je schrijft niet, hup, ongefilterd op wat je wil zeggen.

Maar je denkt na over hoe je het zó kunt uitleggen, en opschrijven, dat je lezer het gráág wil lezen. En dat hij het snapt:

‘O nee, we gaan toch niet naar oom Bas?’

Jij kent oom Bas ook.

Een aardige kerel, hoor, die Bas: hij leent je zijn Volkswagen Kever, hij neemt Leonidas bonbons mee voor je moeder en hij hielp je aan je eerste stage bij een notariskantoor.

En toch hou je hem in de gaten als iedereen zijn plek zoekt bij het kerstdiner, want je wil niet náást hem zitten.

Omdat je niet van hem afkomt. Hij praat maar door. En hij luistert niet.

Beginnende schrijvers zijn net als oom Bas

Ze vergeten dat communicatie van twee kanten komt.

Heb ik het zo een beetje beter uitgelegd?Plaatje van een blad. Einde van de post.

tips voor beter bloggen

(Zet je VPN uit als de knop niet werkt).

Over Kitty Kilian

Kitty Kilian

Schreef voor NRC, gaf les aan vakopleidingen Journalistiek. Sinds 2011 docent copywriting | De Blogacademie. Delicate as a hand grenade.

Cursussen:
Blogbasics (beginners)
Blogpro (professionals)
Karakter & Dialoog (fictie)
Little Black Dress (strakke huisstijl)

31 comments

  • Ja, een beetje afstand houden, en dan goed kijken met een frisse blik alsof ik het niet geschreven heb: Staat hier eigenlijk wel wat ik wil zeggen?

  • met plezier gelezen
    vier vijf keer gelezen
    opnieuw en nog een keer herkauwd

    ik snap je wel
    maar wat je zegt
    klinkt tegenstrijdig

    als schrijver denk je voor je lezer
    ja

    als cuisinier kook je voor je gast
    juist

    houd je als schrijver/cuisinier rekening met smaak en begrip van de gast/lezer dan beperk je de creativiteit en de mogelijkheid om tot de essentie van taal of smaak door te dringen

    als je een doelgroep hebt dan stem je daar je schrijfsels op af

    als het om taal gaat
    met al zijn creatieve aspecten
    zijn uitdrukkingskracht
    zijn klankrijkdom
    dan moet je in je zelf duiken
    en alle andere taalraad
    van jou toepassen

    prachtig die Oom Bas van je

  • Nou heb ik die slechte van vorige week gemist.
    Terwijl ik je al-tijd lees. Ik had dat gedoe wel eens mee willen maken.

    Ennuh…. veel dank voor de verwijzing. Ook namens mijn paard.

  • Ik vond je vorige blog gewoon goed als altijd. Had er nog op willen reageren met een anekdote van een gesprek met een nachtzuster 30 jaar geleden. Ze leidde ook verpleegsters op en zei iets van “de meiden die bij elk kwaaltje denken dat ze het zelf hebben haken in het eerste jaar af.”

    Ik vind mezelf geen schrijver, heb geen intenties om het te worden. Dus 2 t/m 6 kan ik me volledig in vinden.

    De enkele keer dat ik wel een goede tekst nodig heb vraag ik jou om hulp, hihi.

  • Het was waarschijnlijk niet de bedoeling van je blog, maar ik heb direct twee boeken besteld van Sansom. Ik kende hem nog niet. Dank voor de tip😊

    • Ik hoop dat je ze goed vindt! Hij is historicus en heeft als advocaat gewerkt, en zijn hoofdpersoon is een zestiende-eeuwse advocaat. Slim van hem.

  • Deze is voor mij inderdaad duidelijker, dank je wel! (Blij uitroepteken, geen boos uitroepteken ;))

  • ‘Je kunt niet zomaar een beetje je gedachten op papier flikkeren – ondat je inspiratie hebt –
    moet zijn: omdat (alsof ik zelf vrij van schrijffouten ben, lol)
    ‘mindshift”= op een andere manier kijken, omdenken, anders denken.
    Inderdaad, je moet altijd de lezer in gedachten houden.

    Dus ook niet saai, langdradig, te omslachtige zinnen maken, zoals in boeken en geschriften eind 19e/begin 20e eeuw.
    De meeste mensen vinden al gauw: tl;dr (too long; didn’t read).

    En daarom is dit ook het eind van mijn comment.

  • Boosheid komt niet door jouw uitleg; emoties zijn altijd feedback op je eigen gedachten.
    Dit blog is idd duidelijker qua uitleg, maar minder spannend om te lezen. Voor het doel dat je voor ogen hebt miss beter, vanuit marketing oogpunt was de vorige mogelijk beter ;-)

    • Haha. Maar. Commotie veroorzaken moet je doen als het gaat om belangrijke dingen. Toch? Niet omdat je sommige dingen niet politiek correct zegt volgens een paar über-wokies ;-)

  • Hij was zeker niet betuttelend, alleen het voorbeeld dat je gebruikte was misschien niet helder genoeg voor een beginnend schrijver. Te subtiel. Waarschijnlijk omdat jij meestal schrijft voor de gevorderde.

    Dus eigenlijk trapte je in je eigen onderwerp. :-)

  • Grappig, ik vond de vorige ook al duidelijk. Zonde dat je die hebt weggegooid. Maar deze is inderdaad beter omdat je nu goed uitlegt hoe je het moet doen. Dank!

      • Het is altijd fijner als iemand je eigen valkuil normaliseert. ‘Die Kitty begrijpt me’ versus ‘Kitty vindt me een sukkel.’

        En dan een uitleg hoe ik eruit blijf.

        Jammer dat ik je vorige blog niet heb gelezen.

          • Zoals met alles is er geen een waarheid en ligt die ergens in het midden.

            Een goede schrijver zou toch aan een half woord voldoende moeten hebben :)

            Ik ben geen schrijver
            Schrijf wel een boek

            Geleerd:
            Inschatting maken wat weet de lezer wel en niet.

            Is het duidelijk? Begrijpt ie het?

            Houdt het zo kort mogelijk en als je het kunt maak het leuk.

            Wanneer ik schrijf zit Kitty als het ware op mijn schouder en hoor ik haar zeggen.

            Nee, korte zinnen. Maak het de lezer makkelijk. Wat wil je zeggen?

            Enne zo op papier flikkeren?

            Heb gepresteerd om over twee al geschreven alinea’s een hele dag te zitten verbeteren.

            Bedankt Kitty voor alles wat ik van geleerd en nog ga leren

Leert goede schrijvers de laatste 20%
google-site-verification: google3d8706b2d2bb5ca6.html