Leert goede schrijvers de laatste 20%

Hoe schrijft Lee Child zijn bestsellers?

Hoe schrijft Lee Child zijn bestsellers?
Hoe doet ‘ie dat nou?

Ik ben een fan van Lee Child. Net als Bill Clinton, en miljoenen andere thrillerlezers. Zijn boek Personal (2014) verkocht in Engeland in de eerste week na publicatie dan ook beter dan alle volgende 13 titels op de bestsellerlijst samen.

I almost feel bad about it,’ said Lee, barely suppressing a wicked grin.

De Britse journalist Andy Martin gaat in september 2014 in Childs studeerkamer in New York zitten en kijkt mee terwijl hij zijn volgende boek schrijft. Letterlijk. Een extraordinair idee.

Erg reality tv-ish

Maar Child vindt het een mooi plan. Martin mag neuzen in alles. In Childs verkoopcijfers, in zijn marketingcampagnes en vooral: in hoe hij een boek schrijft. Als zijn uitgever protesteert, haalt hij zijn schouders op. Net zoals hij niemand aan zijn tekst laat prutsen:

[…] I don’t do revisions. […] Not much. And I certainly don’t let other people do revisions for me.

En daar schrijft Andy Martin dan weer een boek over: Reacher Said Nothing: Lee Child and the Making of Make Me (2015). Een humoristisch verhaal over een schrijver en zijn vak.

thriller schrijven
Hoe schrijf je een thriller?

Ik kwam Reacher Said Nothing toevallig tegen, toen ik voor de 62e keer alle 20 Reacher-titels naliep op mijn Kindle, om te zien of ik er nou écht niet eentje had overgeslagen.

Want ik had een rotbui, en dan helpt een thriller. Maar niet zomaar elke thriller: bij een rotbui wil je er één waarvan je weet dat het altijd goed zit.

[Lee] told them the story about his old father and how he had once asked him, when he was peering at a whole stack of books, how do you choose a book to read? And his dad had replied, ‘I want it to be the same but different.’

Bovendien wil je er eentje die perfect geschreven is. Het gaat tenslotte om escape. Je wil niet struikelen over uítstekende zinsdelen en rommelige beeldspraken.

En ja, élk boek van Child is goed

Zijn proza leest snel. Het is krachtig, visueel, met een pittig ritme. Zijn plots zijn onderhoudend, maar niet hyperactief. Hij doet goddank niet aan gruwelijk geweld en seks vindt vooral plaats tússen de hoofdstukken.

Het gaat bij Jack Reacher, ex-lid van de militaire politie, die met alleen een tandenborstel op zak door de VS zwerft, uiteraard om een droom. Reacher is een archetypische held. Hij komt op voor de underdog. Hij raadpleegt uitsluitend zijn eigen geweten. Hij wint elk gevecht, doorziet elke strategie, en hij zegt geen woord teveel. What’s not to love? Mannen én vrouwen lezen hem:

[…] at the beginning the publishers [misjudged his] appeal to women readers. They like the same things guys do […]. Violent retribution. They want blood on the page.

Ik ben benieuwd: hoe schríjf je zulke boeken?

Dus ik begin te lezen. Alle handboeken over hoe je een detective schrijft leggen uit dat je een plot moet reverse engineeren. Met muurgrote schema’s om bij te houden welke personages wat weten op welk moment. Maar wat doet Lee Child?

I don’t have a clue about what’s going to happen,’ he would say. He was a writer who thought like a reader. He had nothing planned. When he wrote to me he said, ‘I have no title and no plot.’

Ik ben stomverbaasd. Kan dat zomaar?

He liked his writing to be organic and spontaneous and authentic. He feared that thinking about it too much in advance would kill it stone dead.

Ongelofelijk. Child werkt op zijn gevoel.

But he [had] a glimmering of what would be. He knew the feel of a book.

Child, op de dag dat hij aan het 2015-boek begint:

The opening is a third-party scene, I know that, right at the start. A bunch of other guys. So it has to be a third-person sort of book. Reacher doesn’t know what is happening. He’s not there yet.’

Vóór hij echt gaat schrijven stuurt hij een emailtje aan zijn uitgever, met een titelsuggestie: Make Me. Popped into my head last night.

Andy Martin bouwt de spanning vakkundig op:

He hadn’t really written anything yet. Then he turned to me in his chair.
‘This isn’t the first draft, you know.’
‘Oh,’ I said. ‘What is it then?’
‘It’s the only draft!’

Ik snap het opeens. Lee Child schrijft zijn boeken zoals journalisten hun stuk schrijven: in één keer goed. Hij redigeert direct, terwijl hij schrijft. Of hooguit de volgende dag. Hij vindt dat efficiënt.

The efficiency is severely hampered by not knowing what’s coming next. So it’s inefficient. But it’s efficient because I don’t do revisions.

Andy Martin houdt zijn mond en Child begint te typen. Met twee vingers. Een uur: 500 woorden.

On day one. That’s not bad. On a good day, fairly relaxed, I can do fifteen hundred words.

Volgens zijn contract moet zijn boek 100.000 woorden zijn. Vaak gaat hij er ruim overheen. The Enemy had er 140.000. Sinds 1997 begint hij elk jaar op 1 september. Hij werkt drie maanden aan een boek. De zomer neemt hij vrij. Nieuwe titels verschijnen in het najaar, met een paar weken reizen, interviews en media-optredens.

Nu is het weer 1 september. De eerste scène van Make Me gaat over twee mannen die een lijk begraven. Zo begint hij:

Moving a guy as big as Keever wasn’t easy. It was like trying to wrestle a king-size mattress off a waterbed. So they buried him close to the house. Which made sense anyway […]

En de discussie die volgt over de eerste alinea’s, tussen Child en Martin, vind ik het mooiste stukje uit het boek. Het is een gesprek tussen twee vakidioten:

I wanted to start with a verb of action,’ he said. ‘The participle came naturally.’ He went over it in his head. ‘See, I didn’t want to write Keever was a big guy and moving him wasn’t easy. That’s too expository. This way we waste no time. It’s compact. I thought about was not easy for a moment. But  the rhythm was better, wasn’t easy.’

‘I like the way you use which’, I said. ‘Which made sense anyway. Subordinate clause, but you give it a fresh start.’

‘Yeah […],’ Lee said, in a meditative kind of way. ‘It’s an accelerative word. Mostly. I have to be careful not to overdo it though. Becomes a habit.’

Pas dáárna praten ze over wat er op die eerste bladzijden nou precies gebeurt. Naïef misschien, maar ik had het niet verwacht: Lee Child, de bedenker van de man die aan de stand van de zon kan zien hoe laat het is, die geen wekker nodig heeft omdat hij op wilskracht wakker wordt, die het in zijn eentje opneemt tegen een hele groep gangsters mét machinegeweren – die Lee Child denkt eigenlijk de hele dag over woorden. En ritme. En komma’s.

In de volgende zes maanden verzint hij bladzij voor bladzij zijn verhaal. Hij tast net zo in het duister over wat er aan de hand is als Reacher zelf. Pas op driekwart van het boek weet hij ongeveer hoe het af gaat lopen. Pas op het einde kent hij de details.

Verbazingwekkend.

Twee dingen heeft Child gemeen met Reacher: hij drinkt enorm veel koffie en hij vertrouwt blind op zichzelf.

Lees ook: Waarom ik mijn eigen man zo saai vind (en de overeenkomst tussen thrillers en chicklit)
En: Hoe kom je aan een bestseller? (Of: wie wil er nou niet verkopen?)

Save

Save

tips voor beter bloggen

(Zet je VPN uit als de knop niet werkt).

Over Kitty Kilian

Kitty Kilian

Schreef voor NRC, gaf les aan vakopleidingen Journalistiek. Sinds 2011 docent copywriting | De Blogacademie. Delicate as a hand grenade.

Cursussen:
Blogbasics (beginners)
Blogpro (professionals)
Karakter & Dialoog (fictie)
Little Black Dress (strakke huisstijl)

29 comments

  • Child is de schrijver-versie van Reacher! Alleen een tandenborstel en gaan met dat verhaal. Ik lees er nu voor het eerst één: Reacher verzint ook ter plekke wat de volgende actie wordt, want alles loopt toch altijd anders.
    Niks mis met Personal (en coole dude, die Jack al blijf ik Tom Cruise voor me zien, brrrr) maar ik ben toch meer van de ingewikkelder personages. Nu helemaal into Deon Meyer. Met fijne twijfelende helden. (Dit is vast ook een smaakdingetje. Al vind ik Marja Pruis én Sylvia Witteman goed dus als je zin hebt in een nieuwe auteur, give Meyer a try!)

  • Wat een fijne auteur, gelijk aan het lezen geslagen. Eerste paar pagina’s… ok aardig. En ineens zit ik er helemaal in. Tip terug: Claire McGowan. Politieserie tegen de achtergrond van Ierland dat tot voor kort in oorlog was met GB.

  • Zoals altijd je blog helemaal gelezen en eveneens alle commentaren.
    Dankjewel voor je onderhoudende stijl en feedback van de lezers.

  • Nou, lee child zit in m’n handbagage. Fascinerend hoe ie dat doet. Ik zou toch bang zijn voor warrige verhaallijn en verkeerd gespannen boog. Maar hij heeft er natuurlijk al makkelijk 10.000 uur opzitten.

    • Jaaa, maar hij deed het meteen de eerste keer al zo. In 1997. Hij was zijn baan kwijt en moest iets verzinnen. Hij schreef een paar bladzijden en vroeg aan zijn vrouw of hij zou doorgaan of stoppen. Doorgaan, zei ze. Et voilà.

  • Cool blog. Zag vandaag bij Broese dat De Volkskrant hem een quilty pleasure noemt. Dat is toch bizar?

    • Dank je. Dat snap ik wel, dat ze het zo noemen. Ik schaamde me er ook heel lang voor om thrillers te lezen. Onbegrijpelijk, achteraf. Dat heeft te maken met eh.. ja.. ook met die kranten. Ik schreef er hier over. (Gaat ook over Reacher).

      • Ik had het kunnen weten dat je er al eerder over schreef ;)

        Wat mij betreft, is er geen discussie mogelijk: zijn boeken zijn geen guilty pleasures. Maar ik snap wel waar het vandaan komt. Ik kan er nog een hele boom over opzetten. Dat doe ik binnenkort wel op een verjaardag ofzo :)

    • Er zijn natuurijk nog veel meer mensen die gebeiteld schrijven. Maar ik hou ervan hoe hij alle trucs zo mooi toepast. En de toon staat me aan.

      Net zoals ik Robert B. Parker (inmiddels overleden) lees puur om zijn brutale en humoristische dialogen. Aan humor doet Child wat minder. Ironie wel, af en toe.

  • Wat cool om te lezen dat een topschrijver zo werkt!

    Ik heb zelf al mijn vier boeken uit de zaak-van-serie ook zo geschreven: vanuit een gevoel en een hoofdonderwerp (met een paar details op 1A4 in een mindmap getekend). En verder zonder enig idee over verhaallijn of acties. Daarna schreef het verhaal zichzelf. Vaak inderdaad woord voor woord, terwijl ik alleen wist wat een eerste woord of zin moest zijn van een hoofdstuk.

    Was achteraf verbazingwekkend, want de structuur van mijn boeken was best complex (een onderwerp per boek, een substap per hoofdstuk en 4 hoofdpersonen die allemaal iets anders moeten meemaken rond diezelfde substap terwijl het ook één verhaallijn moet blijven). Ik vond het steeds weer wonderlijk dat ik achteraf niets in de structuur van de boeken heb hoeven te wijzigen.

    Oh ja: en de edits heb ik wel van een eindredacteur doorgekregen, maar wel allemaal zelf verwerkt (of verworpen). Dus inderdaad in mijn boeken ook geen ander die met de tekst aan de haal is gegaan.

    Ik ben natuurlijk geen profi auteur en had altijd het gevoel dat ik als amateur maar wat aanklooide met die boeken van me en dat mijn aanpak natuurlijk niet écht goed of professioneel zou zijn (ook al had ik er wel veel lol in).
    Heel bijzonder om te lezen dat een echte topauteur precies zo werkt.

    Ik ben nu ook benieuwd of hij ook dagelijks aan een boek werkt tot het af is. En of hij ook 1.500-2.000 woorden per dag schreef. En of hij dat ook in max 2 uurtjes/dag doet. Hmmm, misschien dat boek maar eens gaan lezen.

    Bedankt voor de tip en het supermooie artikel!

    • En ja, dat is wonderlijk. Inderdaad zitten die boeken van jou best slim in elkaar. Dat dat kan, hè. Je onbewuste weet zoveel meer dan je bewuste.

      Ik had dit stuk in redelijke haast geschreven – ik had iets te weinig tijd gisteren – en vannacht werd ik wakker met in mijn hoofd een paar dingen die er nog in moesten. Net zoiets. (Je moet een stuk ook altijd een dag laten liggen. Maar als ik mezelf niet onder druk zet, schrijf ik het niet.)

      Dat doet Child dus ook: hij zet zichzelf onder druk. En dan weet hij toch elke keer weer een fijn boek te verzinnen. Natuurlijk is het ene beter dan het andere, maar eigenlijk lees ik hem ook minstens voor de helft om zijn stijl en zijn lekkere dialogen.

  • Ben ook een groot fan van Reacher en zijn bedenker. Boeiend hoe hij zijn boeken schrijft.

    Goeie blogs trouwens :-).
    Ik lees ze altijd met veel plezier.

Leert goede schrijvers de laatste 20%
google-site-verification: google3d8706b2d2bb5ca6.html