De Mainzer Beobachter over bloggen en de wereld opvoeden: heeft het zin?

Ik heb een concurrent.
Hier thuis.

Ik bedoel: meneer Blogacademie leest af en toe mijn blog. Zeker. Natuurlijk. Dat doet hij. Jawel.

Soms leest hij er tien tegelijk, omdat hij drie maanden achterloopt. Omdat de NRC belangrijker was, of zijn hobbies. (Maar daar mag ik niks over zeggen.)

Als ik roep: je staat er in, dan leest hij het meestal wat sneller.

Maar dat hij nou elke vrijdagavond staat te trappelen van ongeduld, neuh.

De Mainzer Beobachter, daarentegen, slaat hij nooit over

De Mainzer Beobachter is het in kleine kring beroemde blog van de oudheidkundige Jona Lendering. Meneer Blogacademie citeert er al jaren uit.

Bij het ontbijt, bij de lunch, bij de hutspot.

‘Nee,’ roept hij regelmatig uit: ‘De Mainzer Beobachter, dát is pas een blog.’

Vandaag heb ik het eindelijk bekeken

Je mag best weten dat dat niet van harte ging. Het voelde toch een beetje als een terrasje pikken met de maîtresse.

Maar inderdaad. Die Lendering, die kan wat. Hij legt de oudheid uit aan leken. Hij vertaalt de nieuwste inzichten uit de archeologie op een manier die jij en ik ook snappen. Hij beschouwt dat zelfs als zijn levenstaak.

Bijvoorbeeld: tot zo’n 20 jaar geleden dachten oudheidkundigen dat nieuwe ideeën en technieken zich verspreidden doordat mensen ze overnamen van hun buurvolken (diffusie). De ontwikkelingen gingen dus langzaam. DNA- onderzoek en isotopenonderzoek heeft een eind gemaakt aan die opvatting. Ook in het verre verleden blijken mensen en dieren mobiel te zijn geweest, en kennis verspreidde zich veel verder dan we eerst dachten. Dat doet de archeologie schudden op zijn grondvesten, want alle kaders veranderen.

Lendering is een geweldige docent

Zodra je zijn blog begint te lezen, blíjf je klikken. Uit nieuwsgierigheid.

Hij schrijft niet alleen over de oudheid, maar ook over de onderzoeksmethoden. En omdat geschiedenis gaat over hoe je informatie haalt uit bronnen die niet voor jouw vraag zijn ontworpen, kan iederéén er wat van opsteken.

• Hoe lastig is bronkritiek?
• Waarom moeten we oppassen voor de Everest-fallacy?
• Waarom is hermeneuse hét kernprobleem van de letteren?

Het mooie is dat hij óók lekker kan doordraven

In mei bestond zijn blog tien jaar, en bij dat jubileum schreef hij in tien blogs zijn frustratie van zich af:

Dus dit is na een slordige kwart eeuw uitleg geven over wat oudheidkunde is en tien jaar bloggen de balans: de studie van dooie stenen zou een relevant vak kunnen zijn, maar er is weinig animo om haar professioneel uit te leggen, en ik kan het niet verbeteren.

Hij is teleurgesteld. Kort gezegd breekt hij al tien jaar een lans voor allemaal dingen die de meesten van ons niet meer kennen, juist omdat historisch besef een schaars goed is.

Ik zal zijn tien blogs even kort in mijn eigen woorden vertalen:

De nadruk ligt in onze maatschappij, nu, op de beta-wetenschappen: daar gaat bijna al het geld heen, en daarvan verwachten we oplossingen voor al onze problemen. De humaniora, oftewel de geesteswetenschappen, genieten veel minder prestige. (Hij vergeet te noemen dat dat ook geldt voor de mens- en maatschappijwetenschappen: de gammastudies.)

En toch zijn het juist inzichten uit de geschiedenis, de filosofie, de talenstudies, de psychologie, de antropologie enzovoort, die richting zouden kunnen geven aan waar de techneuten mee bezig zijn. Want in de alfa- en de gammaweteschappen gaat het over mensen, de ontwikkeling van de mensheid, en hoe te leven.

Wat is het nut?

Een voorbeeld: wie de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt, is bezorgd over wat een al te grondige administratie kan aanrichten bij een nieuwe bezetting. In 1971 was er breed verzet tegen een volkstelling die in een computer terecht zou komen:

Vijftig jaar later staan we onze privé-gegevens echter gedachtenloos af aan kapitalistische monsterbedrijven als Google en Facebook. De historische kennis van de bezetting is verdwenen.

Een ander voorbeeld: wie een volk moet overhalen om anderhalve meter afstand te houden en feestjes een jaar uit te stellen, omdat anders honderdduizenden landgenoten kunnen overlijden, heeft gedragswetenschappers nodig voor de beste inzichten in hoe communicatie werkt. Anders wordt het een bende.

Oftewel: zonder historische kennis maken we alle fouten opnieuw, en het zijn de alfa- en gammawetenschappen die ons doen reflecteren op onszelf, en op de waarde van alles.

Tot zover het maatschappelijke nut van die wetenschappen.

Maar Lendering wil gewoon ook géén oppervlakkige meuk lezen over de oudheid

Onder zijn blogs over de methodes van zijn vak zet hij standaard de waarschuwing:

Geschiedenis is geen amusement, leuk voor een vrijblijvend stukje in een tijdschrift of een item op TV. Het is een wetenschap

En kennelijk heeft hij echt een tijd gedacht dat dit de oplossing was:

Als mensen makkelijk slechte informatie vinden, bouw je een structuur [voorlichting op internet] om mensen even makkelijk betrouwbare informatie te laten vinden: het mag […] vanzelf spreken dat er naast de fabeltjesfuik een feitenlift moet zijn. Bron.

Maar hij vindt dat iedereen eigenlijk nog steeds tekort schiet: de universiteiten, de universitaire voorlichters, de wetenschapsjournalisten. En hij neemt dat zichzelf kwalijk.

Tsja.

Dat is alsof Greta Thunberg het zichzelf aanrekent dat de temperatuur op aarde nog steeds stijgt.

Lendering bouwt een feitenlift voor zijn vak

Dat anderen dat niet ook doen, is niet zijn schuld.
Hij geeft het goede voorbeeld.
Zelfs Jezus kon niet méér doen dan dat.